کلر چیست
در تعریف کلر چیست باید گفت که کلر (Cl₂) یک عنصر شیمیایی با عدد اتمی ۱۷ و از خانواده هالوژن‌ها محسوب می شود. این گاز به رنگ زرد مایل به سبز و با بوی تند و خفه‌کننده شناخته می‌شود. کلر (Chlorine) به دلیل خاصیت ضدعفونی‌کنندگی قوی، کاربردهای گسترده‌ای در صنایع دارد. این ماده یکی از انواع بایوساید محسوب می شود که جزو دسته اکسید کننده ها محسوب می شود. این طیف از بایوسایدها با حمله به میکروارگانیستم ها باعث اکسید شدن ساختار سلولی می شوند.
کاربرد کلر در تولید بایوساید
بایوساید یا ضد کپک (Biocides) موادی هستند که برای کنترل یا از بین بردن میکروارگانیسم‌های مضر مانند باکتری‌ها، جلبک‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها استفاده می‌شوند. کلر به دلیل خاصیت اکسیدکنندگی و ضدعفونی‌کنندگی قوی، یکی از مهم‌ترین مواد در تولید بایوسایدها است. در ادامه برخی از کاربردهای کلر در این زمینه آورده شده است:
کلر در ضدعفونی آب
کلر به‌طور گسترده در ضدعفونی آب آشامیدنی، استخرها و فاضلاب استفاده می‌شود. کلر با نفوذ به دیواره سلولی میکروارگانیسم‌ها مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و پروتوزواها، آن‌ها را غیرفعال یا از بین می‌برد. این فرآیند باعث می‌شود آب آشامیدنی و آب مورد استفاده در استخر ها از آلودگی‌های میکروبی پاک شود.
یکی از مزایای ماده کلر باقیماندن بخشی اندکی از آن در آب است. این باقیمانده از رشد مجدد میکروارگانیسم‌ها در شبکه توزیع آب جلوگیری می‌کندو به‌عنوان یک لایه محافظتی عمل می‌کند و اطمینان می‌دهد که آب تا زمان مصرف نهایی، ایمن و عاری از انواع آلودگی میکروبی و قارچی باقی بماند.
کلر در صنایع غذایی
کلر محافظی قوی برای سطوح، تجهیزات و خطوط تولید است و این مناطق را از شر میکروب‌های مزاحم پاک می‌کند. با اسپری کردن محلول‌های کلردار مانند هیپوکلریت سدیم، باکتری ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها از بین رفته و محیط تولید را استریل می‌کند. برای مثال یک دستگاه پرکن مایعات مواد غذایی می بایست در هر نوبت به کمک این مواد ضدعفونی و پاک سازی شوند تا محصول بسته بندی شده کاملا بهداشتی عرضه شود.
» مطلب مرتبط: آشنایی با ماده ایزوتیازولین
کلر به‌عنوان یک قهرمان شست‌وشو، انواع میوه و سبزیجات را از آلودگی‌های میکروبی و باقیمانده آفت‌کش‌ها و کودها پاک می‌کند. با غوطه‌ور کردن محصولات در محلول‌های کلردار، این مواد از شر میکروب ها خلاص شده و محصولات را برای مصرف ایمن می کند.
کلر در صنایع کاغذ و خمیر کاغذ
سفید کردن خمیر کاغذ و کنترل رشد میکروارگانیسم‌ها در سیستم‌های آبی این صنایع به کمک کلر انجام می شود. هدف اصلی استفاده از کلر در صنعت کاغذ سازی، سفید کردن خمیر کاغذ است. خمیر اولیه کاغذ به دلیل داشتن لیگنین که در چوب موجود است رنگی تیره دارد. کلر به‌عنوان ضدعفونی کننده در سیستم‌های آبی کارخانجات کاغذسازی استفاده می شود تا با از بین بردن جلبگ و قارچ از بوی نامطبوع در این فرآیند تولید جلوگیری کند.
کلر در صنایع پتروشیمی
در صنایع پتروشیمی به منظور تصفیه آب مورد استفاده در فرآیندهای تولید و همچنین تصفیه فاضلاب صنعتی کلر کاربردهای گسترده ای دارد. این کار باعث کاهش آلودگی‌های میکروبی و شیمیایی در آب‌های خروجی می‌شود.
کلر در تولید وینیل کلرید که پیش‌ساز اصلی تولید پلی وینیل کلرید (PVC) است به کار می رود. PVC یک پلیمر پرکاربرد است که در ساخت لوله، کابل، کفپوش، محصولات پلاستیکی و پنجره دوجداره uPVC مورد استفاده قرار می گیرد.
در برخی موارد ترکیبات کلردار برای کنترل خوردگی در سیستم‌های صنعتی نیز استفاده می‌شوند. این ترکیبات با تشکیل لایه‌های محافظ روی سطوح فلزی از خوردگی جلوگیری می کنند.
اسید هیدروکلریک یک محصول جانبی رایج در بسیاری از فرآیندهای پتروشیمی است. این اسید در صنایع مختلف از جمله تولید مواد شیمیایی، فولاد و تصفیه فلزات مورد استفاده قرار می گیرد.
» مطلب مرتبط: استون چیست و چه کاربردی دارد
نکات ایمنی در استفاده از کلر
- کلر یک ماده سمی و تحریک‌کننده است و باید با احتیاط استفاده شود. تماس با این ماده می‌تواند آسیب به دستگاه تنفسی، پوست و چشم وارد کند.
- کلر گازی سمی و تحریک‌کننده است و باید با احتیاط حمل و استفاده شود. حتما در محیط‌های بسته استفاده از کلر باید با تهویه مناسب همراه باشد.
- کلر می‌تواند با مواد آلی موجود در آب واکنش داده و ترکیبات جانبی مانند تری هالو متان ها (THMs) و اسیدهای هالواستیک (HAAs) ایجاد کند. این ترکیبات در غلظت‌های بالا ممکن است برای سلامتی مضر باشند.
- استفاده بیش از حد از کلر می‌تواند باعث ایجاد طعم و بوی نامطبوع در آب شود.
- در برخی موارد از روش‌های جایگزین مانند ازن‌زنی، اشعه UV یا دی‌اکسید کلر برای کاهش وابستگی به کلر استفاده کنید.
- تشکیل ترکیبات آلی کلردار (AOX) در صنایع پتروشیمی می تواند برای محیط زیست مضر باشد.