سورفکتانت‌ چیست

مخفف کلمات Surface active agent است. در تعریف سورفکتانت چیست باید گفت که: سورفکتانت ها موادی هستند که انرژی سطحی را بین سطوح تغییر می دهند. خاصیت یک سورفکتانت ناشی از دو شخصیتی بودن ساختمان ملکولی آن است. یعنی همزمان دارای گروه های آبدوست و آبگریز هستند. این مواد ترکیباتی هستند که نقش اصلی در پاک‌ کنندگی و ایجاد کف در شوینده‌ ها را دارند. آنها با کاهش کشش سطحی آب، چربی‌ها و آلودگی‌ها را از سطح جدا می‌ کنند. سورفکتانت‌ها به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فردی دارند؛

انواع سورفکتانت‌ های موجود در پودر و مایع رختشویی

سورفکتانت ها هم می توانند مشتقاتی از مواد نفتی، روغن سبزیجات یا چربی های حیوانی باشند و هم ترکیبی از همه این منابع. سه نوع اصلی سورفکتانت وجود دارد که در شوینده های رخت و لباس مورد استفاده قرار می گیرد. سورفکتانت های آنیونی، نانیونی و کاتیونی.

1. سورفکتانت آنیونی (Anionic Surfactants)

دارای بار منفی در سر آبگریز (هیدروفوبیک) هستند و قدرت پاک‌کنندگی بالا و کف‌ زایی خوبی نیز دارند. آنیونی ها معمولاً در شوینده‌های لباسشویی، مایع ظرفشویی و شامپو ها استفاده می‌ شوند. قدرت پاک‌کنندگی عالی برای چربی‌ها و آلودگی‌های روغنی دارد و قیمت پایین و کارایی بالا از ویژگی های مهم سورفکتانت آنیونی است.

انواع رایج سورفکتانت آنیونی مورد استفاده در شوینده

• سدیم لوریل اتر سولفات (SLES): مورد استفاده در شامپو و مایع ظرفشویی.
• سدیم لوریل سولفات (SLS): در خمیر دندان و شوینده‌های قوی به کار می رود.
• صابون‌ های فلزی (مثل سدیم استئارات): در صابون‌های جامد استفاده می شود.
• آلکیل بنزن سولفونات خطی (LABSA): در پودرهای لباسشویی اضافه می شود.

معایب سورفکتانت آنیونی

• ممکن است باعث تحریک پوست شوند، به‌ خصوص SLS .
• در آب سخت که حاوی کلسیم و منیزیم است عملکردشان کاهش می‌ یابد.

2. سورفکتانت‌های کاتیونی (Cationic Surfactants)

این سورفکتانت دارای سر قطبی با بار مثبت است. در ترکیبات ضد عفونی‌ کننده و نرم‌ کننده نظیر نرم‌ کننده‌ های پارچه ای استفاده می شود. خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد و سبب کاهش الکتریسیته ساکن در نرم‌ کننده‌های پارچه ای می شود.

» مطلب مرتبط: سورفاکتانت چیست و کاربردهای آن کدام است

انواع رایج سورفکتانت کاتیونی مورد استفاده در شوینده

• بنزالکونیوم کلراید (BAC): در ضدعفونی‌کننده‌های دست و سطوح.
• ستیل تری متیل آمونیوم برماید (CTAB): در محصولات آرایشی و نرم‌ کننده‌ ها.

معایب سورفکتانت کاتیونی

• پاک‌ کنندگی ضعیف تری در مقایسه با نوع آنیونی‌ دارد.
• ممکن است با سورفکتانت‌ آنیونی واکنش داده و رسوب تشکیل دهند.

۳. سورفکتانت‌های غیر یونی (Nonionic Surfactants)

این محصول بدون بار در قسمت هیدروفیلیک است و سازگاری بالا با آب سخت و سایر سورفکتانت‌ ها دارد. همچنین در شوینده‌های ملایم و محصولات مراقبت پوستی به صورت گسترده استفاده می شود. روی پوست و چشم ملایم است و در برابر آب سخت مقاوم است. کف کم بوده ولی پاک‌ کنندگی خوبی مقابل چربی‌ ها دارد.

انواع رایج سورفکتانت غیریونی

• آلکیل پلی گلوکوزید (APG): در شوینده‌های زیست‌ تخریب‌ پذیر.
• پلی اتیلن گلیکول اترها (مثل Laureth-7): در مایع ظرفشویی و شامپو.
• فتی الکوهول اتوکسیلات (FAE): در دترجنت صنعتی استفاده می شود.

معایب سورفکتانت غیر یونی

• قیمت بالاتر نسبت به آنیونی‌ ها.

» مطلب مرتبط: کف چیست و چگونه ایجاد می شود

۴. سورفکتانت‌های آمفوتری (Zwitterionic Surfactants)

سوفکتانت آمفومتری دارای هر دو بار مثبت و منفی در ساختار مولکولی خود است. سازگاری عالی با پوست و ملایم دارد و در شامپوهای مخصوص پوست‌های حساس و محصولات کودک استفاده می‌ شوند. این محصول کم‌ تحریک‌ کننده و مناسب برای پوست‌های حساس می باشد و پایداری در محدوده وسیع ای از  pH دارد.

انواع رایج سورفکتانت‌های آمفوتری

• کوکامیدوپروپیل بتائین (CAPB): در شامپو و فوم حمام.
• لورامینو پروپیونات (LAP): در شوینده‌های ملایم.

معایب سورفکتانت‌های آمفوتری

• قیمت بالا نسبت به سایر انواع سورفکتانت.