تگزاپون (Texapon) که با نام علمی سدیم لوریل اتر سولفات (SLES) نیز شناخته می‌شود، ماده ای شیمیایی و رایج در صنایع بهداشتی و آرایشی است. این ماده به عنوان یک سورفکتانت خوب عمل می‌کند و خاصیت کف‌کنندگی و پاک‌کنندگی دارد. تگزاپن معمولا در محصولاتی مانند شامپو، مایع دستشویی، فوم حمام و سایر محصولات شوینده استفاده می‌شود.

ویژگی های تگزاپون

کف‌کنندگی قوی: تگزاپون به دلیل ایجاد کف فراوان در محصولات شوینده و دترجنت محبوب است.

پاک‌کنندگی: چربی و آلودگی را از سطح پوست یا مو به خوبی جدا می‌کند.

حلالیت در آب: به راحتی در آب حل می‌شود و اثری از خود به جای نمی‌ گذارد. تگزاپون یک سورفکتانت موثر و قوی است.

قیمت پایین: به دلیل هزینه تولید کم، در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع تگزاپون

تگزاپون صدفی

تگزاپون صدفی یک نام تجاری برای نوعی سدیم لوریل اتر سولفات است که توسط شرکت‌های خاصی تولید و عرضه می‌شود. این نام ممکن است به دلیل افزودنی هایی که سبب تغییر رنگ یا شکل ظاهری این ماده باشد که شبیه صدف یا مروارید شده است انتخاب شده باشد. این افزودنی‌ها شامل مواد مات‌ کننده یا اصلاح‌کننده‌های ویسکوزیته است. این نوع تگزاپون نیز مانند سایر انواع آن، یک ماه فعال کننده سطحی به شمار می رود که با غلظت حدود 30 درصد به بازار عرضه و به‌طور گسترده در صنایع شوینده و بهداشتی و صنایع نساجی استفاده می‌ شود.

تگزاپون N70

تگزاپون N70 معمولاً به‌صورت مایع غلیظ خمیری شکل با غلظت حدود ۷۰٪ سدیم لوریل اتر سولفات عرضه می‌شود. این غلظت بالا باعث می‌شود که در فرمولاسیون محصولات شوینده به مقدار کمتری استفاده شود. خواص کف کنندگی پایدار آن سبب شده در محصولاتی مانند شوینده های قوی استفاده شود. تگزاپون N70 چربی و آلودگی را به‌طور موثر از سطح پوست یا مو جدا می‌کند.

» مطلب مرتبط: سورفاکتانت چیست و کاربردهای آن کدام است

روش تولید تگزاپون

الف) مواد اولیه برای تولید تگزاپن

• لوریل الکل که یک الکل چرب با زنجیره ۱۲ کربنه (C12H25OH) محسوب می شود.
• اتوکسیله کردن (اتیلن اکساید): برای تولید لوریل اتر الکل.
• سولفوناسیون (اسید سولفوریک یا کلروسولفونیک اسید): برای اضافه کردن گروه سولفات.
• خنثی‌سازی (سدیم هیدروکسید): برای تبدیل اسید سولفونیک به نمک سدیم.

ب) مراحل تولید

مرحله ۱: اتوکسیله کردن (Ethoxylation)

در این مرحله لوریل الکل با اتیلن اکساید (EO) واکنش می‌دهد تا لوریل اتر الکل تولید شود. این واکنش در حضور یک کاتالیست قلیایی مانند سدیم هیدروکسید انجام می‌شود.

C₁₂​H₂₅​OH+nC₂​H₄​O → C₁₂​H_25​(OCH₂​CH_2​)_n​OH

n همان تعداد مولکول‌های اتیلن اکساید است که به لوریل الکل اضافه می‌شود و معمولاً بین ۲ تا ۳ است. باید توجه داشت که این مرحله تحت شرایط کنترل‌شده دما و فشار انجام می‌شود.

مرحله ۲: سولفوناسیون (Sulfonation)

لوریل اتر الکل تولید‌شده در مرحله قبل با یک عامل سولفوناته (مانند اسید سولفوریک یا کلروسولفونیک اسید) واکنش می‌دهد تا لوریل اتر سولفونیک اسید تشکیل شود.

C_12​H₂₅​(OCH_2​CH₂​)_n​OH+H_2​SO₄​ → C₁₂​H₂₅​(OCH₂​CH_2​)_n​OSO₃​H+H₂​O

این واکنش در دمای زیر ۵۰ درجه سانتی‌گراد انجام می‌شود تا از تجزیه مواد جلوگیری شود.

مرحله ۳: خنثی‌سازی (Neutralization)

لوریل اتر سولفونیک اسید تولید‌شده با سدیم هیدروکسید (NaOH) خنثی می‌شود تا سدیم لوریل اتر سولفات تشکیل شود.

C_12​H₂₅​(OCH_2​CH₂​)_n​OSO_3​H+NaOH → C₁₂​H_25​(OCH₂​CH_2​)_n​OSO₃​Na+H₂​O

این مرحله نیز تحت کنترل دما و pH انجام می‌شود.

مرحله ۴: خالص‌سازی و فرمولاسیون

پس از خنثی‌سازی، محصول نهایی ممکن است حاوی ناخالصی‌هایی مانند نمک‌های معدنی یا الکل‌های باقی‌مانده باشد. برای بهبود کیفیت، مراحل زیر انجام می‌شود:

• شست‌وشو: برای حذف نمک‌های اضافی.
• فیلتراسیون: برای جداسازی ناخالصی‌های جامد.
• رقیق‌سازی: تگزاپون معمولاً به‌صورت محلول در آب با غلظت‌های مختلف (مانند ۷۰٪ یا ۲۸٪) عرضه می‌شود.

در طول فرآیند تولید پارامترهای مختلفی نظیر درجه اتوکسیله شدن (n)، غلظت سولفوناسیون، pH نهایی، رنگ و ویسکوزیته مورد بررسی قرار می گیرد.

» مطلب مرتبط: صابون مول چیست انواع آن کدام است

کاربرد تگزاپون

– در اسپری ها موجب ترکیب آسان اجزای اسپری می شود.

– این محصول در فوم های حمام برای ایجاد کف فراوان و احساس لوکسی اضافه می شوند.

– در شوینده های سطوح مانند کف، آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی استفاده می شود.

– قبل از رنگرزی یا چاپ روی پارچه، برای اطمینان از تمیزی سطح در نایع نساجی به کار می رود.

– در سموم و کودهای شیمیایی از تگزاپون برای پخش بهتر محصول و همچنین جذب بهتر توسط گیاه استفاده می شود.

– در رنگ های امولوسیونی به منظور بهبود پخش‌ پذیری و ثبات رنگ تگزاپون اضافه می کنند.

– در برخی محصولات تمیز کننده خودرو نظیر شوینده موتور به منظور حذف آلودگی ها به کار می رود.

– در تولید برخی شامپوها برای درمان مشکلات پوست سر، شوره یا پسوریازیس استفاده می شود.

– از تگزاپن در صنایع چاپ و بسته بندی برای حذف جوهر و آلودگی از دستگاه‌ها استفاده می شود.

نکات ایمنی در استفاده از ماده تگزاپون

• تگزاپون می‌تواند باعث تحریک پوست و چشم شود. در صورت تماس مستقیم، ممکن است باعث قرمزی، خارش یا سوزش شود.
• هنگام کار با تگزاپون، از دستکش مقاوم به مواد شیمیایی و عینک محافظ استفاده کنید.
• در صورت تماس با چشم، باید به مدت ۱۵ دقیقه با آب شست‌وشو دهید و در صورت ادامه‌ی تحریک، به پزشک مراجعه کنید.
• در محیط‌های صنعتی یا آزمایشگاهی که با تگزاپون کار می‌کنید، اطمینان حاصل کنید که تهویه‌ی کافی وجود دارد تا از استنشاق بخارات یا ذرات آن جلوگیری شود.
• تگزاپون را نباید به طور مستقیم در محیط زیست ریخت، زیرا ممکن است برای آبزیان و محیط زیست مضر باشد.
• تگزاپون خوراکی مناسب نیست و در صورت بلع می‌تواند باعث تحریک دستگاه گوارش، تهوع یا استفراغ شود.
• تگزاپون را در ظروف درب‌سته، دور از نور مستقیم خورشید و خنک نگهداری کنید.